Psi senior i jak o niego zadbać, czyli opieka nad starym psem. Wiek geriatryczny jest bardzo specyficznym etapem życia każdego psa. Populacja psów geriatrycznych stale rośnie, co stawia przed opiekunami, behawiorystami i zoopsychologami nowe wyzwania. Z jednej strony starzejące się zwierzęta doświadczają specyficznych problemów fizycznych i behawioralnych, z drugiej strony opiekunowie psów seniorów coraz częściej szukają profesjonalnej pomocy, aby zapewnić swoim podopiecznym komfort i godne warunki życia.

Zwiększająca się świadomość psich opiekunów oraz coraz bliższa i emocjonalna więź ludzi z ich psimi przyjaciółmi sprawia, że jest również duże zapotrzebowanie na wiedzę z zakresu opieki nad psimi seniorami. Populacja starszych psów z różnych przyczyn rośnie w bardzo szybki sposób. Niestety wraz z tym procesem wzrasta liczba chorób, a z tego powodu również problemów behawioralnych. Problemy geriatryczne są wyjątkowe, bo zazwyczaj nie występują w innym wieku, a liczne powiązane ze sobą procesy chorobowe prowadzą również do zaburzeń zachowania.

Ten artykuł ma przedstawić jak najwięcej informacji o wieku geriatrycznym psa, czym charakteryzuje się psi senior, jakie są powszechne problemy tego wieku i jak zapewnić takiemu psu prawidłową opiekę.

Rozdział 1: Charakterystyka psa geriatrycznego

Definicja psa geriatrycznego

Na samym początku, zanim w ogóle przejdziemy do omawiania psa geriatrycznego jest zrozumienie bardzo ważnej rzeczy. Jaki jest psi senior? Nie możemy pojmować procesu starzenia się jako choroby. Naturalnie proces ten jest okresem, kiedy choroby i różne zaburzenia pojawiają się najczęściej, jednak samo starzenie się nie jest chorobą.
Moment, w którym pies staje się seniorem, zależy od jego rasy i wielkości.

Wiek, od którego pies uważany jest za geriatrycznego jest zatem bardzo zróżnicowany. Małe psy ras psowatych żyją zazwyczaj 12-15 lat, podczas gdy duże psy ras olbrzymich 7-10 lat. Przyjmuje się, że psy ras małych i średnich stają się geriatryczne w wieku 10-12 lat, psy ras dużych w wieku 8-10 lat, a psy ras olbrzymich w wieku 7-8 lat.

Jednak są to tylko poglądowe informacje, ponieważ nie udało się jeszcze uzyskać w tym aspekcie pełnej zgody.

Procesy starzenia się u psów

Czym jednak jest starzenie się? Starzenie się jest: ”procesem niekorzystnym, postępującym, nieodłącznym i powszechnym, który z czasem pojawia się u każdej żywej istoty”. Starzenie się można także określić jako sumaryczny całokształt zmian, które powstają w organizmie w miarę upływu czasu i doprowadzają do ubytków czynnościowych oraz ostatecznie do śmierci.
Niemożliwym jest wskazanie, kiedy dokładnie się ten proces zaczyna, ponieważ wszystko zależy od genetyki organizmu oraz środowiska, w którym żyje.

Jeśli chodzi o zmiany związane z procesem starzenia się to są liczne. U psów obserwuje się m.in.:

• Zmiany fizyczne: siwienie sierści, zmiana jej gęstości i tekstury, zmarszczki na skórze, zanik mięśni, osteoporoza, problemy z uzębieniem, problemy oddechowe, pogorszenie wzroku i słuchu, spowolnienie metabolizmu.
• Zmiany psychiczne: zmniejszenie aktywności i poziomu energii, zwiększona potrzeba snu, problemy z pamięcią i koncentracją, lęk separacyjny, lęk przed dźwiękami, zmiany nastroju.

Dlaczego psy się starzeją

Nauka ciągle idzie do przodu, a dzięki temu otrzymujemy coraz więcej informacji na temat procesu starzenia się. Nie tylko ludzi, ale również psów. W ciągu ostatnich dekad odkryto wielu reakcji, procesów i wydarzeń, które związane są ze starzeniem się organizmów i komórek.

Zanim przejdziemy do konkretnych aspektów, chorób i problemów związanych z psem geriatrycznym to warto wskazać trzy najważniejsze odkrycia.

Pierwszym jest białko p66shc. Funkcja tego białka polega na indukcji apoptozy w starzejących się komórkach. Kodowane jest przez proonkogen SHC, który występuje u wszystkich ssaków (co oznacza, że również u psów) i odpowiada za aktywację procesów apoptozy, kiedy wewnątrz komórek dochodzi do gromadzenia się wolnych rodników. Liczba tych wolnych rodników wzrasta z czasem. Są one generowane również przez szkodliwe bodźce lub stres oksydacyjny.

Drugim odkryciem są konkretne zdarzenia komórkowe. Przykładowo odkryto, że wraz z podziałem i starzeniem się komórki, jej telomery ulegają skróceniu. Podstawową funkcją telomerów jest zapobieganie fuzji chromosomów między sobą oraz, które mogłyby dochodzić w procesie rekombinacji materiału genetycznego w chromosomach. Wraz z podziałami komórek telomery stopniowo się skracają niemal do całkowitego zniknięcia. Wtedy właśnie komórki osiągają fazę starzenia, w której zdolność do podziałów jest znacząco zmniejszona.

Trzecie odkrycie dotyczy mutacji w mitochondriach. Stopniowa modyfikacja integralności komórki zachodzi w wyniku mutacji w mitochondrialnym genomie, który spowodowany jest ciągłym atakiem wolnych rodników powstających podczas redukcji tlenu. Najbardziej widocznym skutkiem starzenia się jest utrata funkcji fizjologicznych. Spowodowana ona jest właśnie przez utratę funkcji regeneracyjnych prowadzących do zmniejszenia się liczby mitochondriów i syntezy ATP.

Rozdział 2: Problemy zdrowotne psów geriatrycznych

Psi senior to niestety pies podatny na wiele chorób. Zawsze trzeba pamiętać o odpowiednim dostępie do opieki zdrowotnej. Psy geriatryczne są bardziej podatne na wiele chorób, m.in.:

• Choroby nowotworowe: nowotwory są jedną z najczęstszych przyczyn śmierci psów geriatrycznych. Najczęstsze typy nowotworów to: rak skóry, chłoniak, rak kości i mięsak.
• Choroby układu krążenia: choroby serca i naczyń krążenia są częstą przyczyną problemów zdrowotnych u psów geriatrycznych. Najczęstsze choroby układu krążenia to: kardiomiopatia, zapalenie wsierdzia i choroba zwyrodnieniowa zastawki mitralnej.
• Choroby układu moczowego: psy geriatryczne są bardziej podatne na choroby nerek i pęcherza moczowego. Najczęstsze choroby układu moczowego to: przewlekła choroba nerek, kamica moczowa i nietrzymanie moczu.
• Choroby układu ruchu: psy geriatryczne są bardziej podatne na choroby stawów, takie jak zapalenie stawów i dysplazja stawów biodrowych.
• Problemy z uzębieniem: psy geriatryczne często mają problemy z uzębieniem, takie jak kamień nazębny, paradontoza i utrata zębów.
• Zaburzenia endokrynne: psy geriatryczne są bardziej podatne na zaburzenia endokrynne, takie jak cukrzyca i niedoczynność tarczycy.

Niestety specyficzne połączenie zwiększonego ryzyka chorób oraz pewna nieunikniona degradacja funkcji poznawczych odpowiada za większość problemów kojarzonych z wiekiem starości.

Psi senior – profilaktyka i leczenie chorób psów geriatrycznych

Profilaktyka jest kluczowa w zapobieganiu chorobom psów geriatrycznych. Regularne badania weterynaryjne, szczepienia, odrobaczanie i kontrola wagi psa mogą pomóc w wykryciu chorób na wczesnym etapie i wdrożeniu odpowiedniego leczenia.

Leczenie chorób psów geriatrycznych zależy od rodzaju choroby i jej zaawansowania. W niektórych przypadkach może być konieczne leczenie farmakologiczne, chirurgiczne lub fizjoterapia. Opiekunowie muszą być świadomi zwiększonych kosztów związanych z psią starością. Bardzo rekomendowane jest zbudowanie pewnej poduszki finansowej, która będzie mogła zostać wykorzystana w przypadku konieczności wykonania zabiegów, aby móc zapewnić psu pomoc, na którą zasługuje.

Rozdział 3: Psi senior – problemy behawioralne

Psi senior to pies specyficzny pod względem występujących problemów behawioralnych i zaburzeń zachowania. Jest to związane z wieloma czynnikami, ale przede wszystkim z częstym nagromadzeniem chorób fizycznych.

Problemy behawioralne u psów starszych można podzielić na trzy kategorie: intensyfikacja występujących już problemów, pojawienie się nowych zaburzeń nie związanych z chorobami fizycznymi oraz pojawienie się nowych zaburzeń, które są związane z chorobami.

Przykładowo jeśli pies ma problem z agresją to w wieku geriatrycznym ten problem może się pogłębić z różnych powodów (stres związany z bólem, ogólne zwiększenie się drażliwości i inne). Mogą pojawić się całkowicie nowe problemy, które nie są związane z chorobami fizycznymi. Na przykład opiekun może drastycznie zmniejszyć psu ilość aktywności w obawie, że starsze zwierzę zrobi sobie krzywdę, ale w efekcie prowadzi to do zaburzeń zachowania związanych z nudów i brakiem możliwości zaspokojenia swoich potrzeb.

Oczywiście bardzo częstą przyczyną pojawienia się nowych problemów behawioralnych są istniejące choroby fizyczne, przede wszystkim związane z nimi dolegliwości bólowe. Dyskomfort oraz ból powodują stres i zwiększoną drażliwość, co może przyczynić się do zaburzeń zachowania. Przykładowo spokojny i przyjazny do tej pory pies zaczyna przejawiać zachowania agresywne.

Psi senior – przykładowe problemy behawioralne:

• Lęk przed dźwiękami: Psy geriatryczne mogą stać się bardziej wrażliwe na dźwięki, co może prowadzić do lęku i strachu. Objawia się to najczęściej chowaniem się, drżeniem i dyszeniem.
• Zmiany nastroju: Psy geriatryczne mogą doświadczać zmian nastroju, takich jak depresja, apatia, a nawet agresja. Zmiany te mogą być spowodowane bólem, chorobą, zaburzeniami hormonalnymi lub lękiem.
• Zaburzenia poznawcze: U psów starszych może rozwinąć się zespół dysfunkcji poznawczych (ang. Canine Cognitive Dysfunction – CCD), który objawia się dezorientacją, zaburzeniami snu, wokalizacją, niepokojem i trudnościami w uczeniu się.
• Załatwianie się w domu: Psy geriatryczne mogą zacząć załatwiać się w domu z powodu problemów zdrowotnych (np. nietrzymanie moczu), lęku separacyjnego, zaburzeń poznawczych lub trudności w sygnalizowaniu potrzeby wyjścia.
• Zmiany nawyków żywieniowych: Niektóre psy geriatryczne mogą stracić apetyt z powodu choroby, bólu w jamie ustnej lub utraty węchu. Inne psy mogą natomiast jeść więcej, co prowadzi do nadwagi i otyłości.

Przyczyny i metody radzenia sobie z problemami behawioralnymi psów geriatrycznych

Przyczyny problemów behawioralnych psów geriatrycznych mogą być różne i często złożone. Obejmują one:

• Zmiany fizyczne i psychiczne związane z wiekiem: choroby, bóle, pogorszenie wzroku i słuchu, lęk przed śmiercią.
• Zmiana otoczenia: przeprowadzka do nowego domu, śmierć opiekuna.
• Brak stymulacji: nuda, brak aktywności fizycznej i mentalnej.
• Niewłaściwe metody szkolenia: stosowanie kar i środków awersyjnych w przeszłości.

Leczenie problemów behawioralnych psów geriatrycznych powinno być zawsze dostosowane do indywidualnych potrzeb psa i uwzględniać jego stan zdrowia.

Może ono obejmować:

• Terapię behawioralną: opracowanie planu modyfikacji zachowania opartego na pozytywnym wzmocnieniu i kształtowaniu pożądanych zachowań.
• Leczenie farmakologiczne: w niektórych przypadkach, zwłaszcza przy zaburzeniach lękowych lub depresji, może być konieczne włączenie leków przepisanych przez lekarza weterynarii.
• Zmiany w środowisku: zapewnienie psu bezpiecznego i przewidywalnego otoczenia, dostosowanie wymagań do jego możliwości fizycznych i poznawczych.
• Wzbogacanie środowiska: wprowadzenie do życia psa aktywności i zabaw stymulujących umysłowo i fizycznie.
• Wsparcie opiekunów: edukacja opiekunów psów geriatrycznych na temat przyczyn i objawów problemów behawioralnych, a także technik postępowania z psem.

Warto zauważyć, że wiele problemów behawioralnych związanych jest ze współistniejącymi chorobami fizycznymi. Ból oraz dyskomfort związany z chorobami zwiększa stres lub zaburzania gospodarkę hormonalną, a to bardzo często prowadzi do zaburzeń zachowania.

Trzeba być tego świadomym, ponieważ o ile wiele zaburzeń występuje również w innym wieku niż geriatryczny, to jednak starość związana jest ze specyficznym połączeniem tych zaburzeń z chorobami. Choroby mogą pośrednio prowadzić do zaburzeń, ale również same zaburzenia mogą mieć intensywniejszy objaw w wieku geriatrycznym, ponieważ pies narażony jest na większy ból.

Bardzo dużym aspektem radzenia sobie z problemami behawioralnymi psich seniorów powinno być więc działanie prewencyjne oraz kliniczne, w szczególności przeciwdziałanie, zapobieganie lub zmniejszanie bólu.

Wzbogacanie środowiska psów geriatrycznych

Wzbogacanie środowiska psów geriatrycznych to duży aspekt radzenia sobie z problemami behawioralnymi lub zapobieganiu ich występowaniu (działania zapobiegawcze). Choroby oraz nuda to główne powody występowania zaburzeń zachowania u psów w starszym wieku.

Głównym celem wzbogacania środowiska jest przede wszystkim poprawa stanu psychicznego oraz fizycznego psa poprzez modyfikację środowiska.

Plan wzbogacania środowiska realizujemy poprzez:

• zwiększanie repertuaru zachowań
• zmniejszenie częstości zmian zachowań
• zwiększenie zakresu zachowań właściwych dla danego gatunku
• zwiększenie zdolności korzystania ze środowiska
• zwiększenie zdolności przezwyciężania trudności w sposób naturalny

Wzbogacanie środowiska ożywione i nieożywione

Jest to bardzo ważne narzędzie, które powinno być rekomendowane każdemu opiekunowi psiego seniora. Wzbogacanie środowiska dzielimy na dwie kategorie: ożywione oraz nieożywione.

Wzbogacanie ożywione dzielimy dodatkowo na konspecyficzne (wewnątrzgatunkowe) oraz heterospecyficzne (międzygatunkowe). Na temat kontaktów społecznych wewnątrzgatunkowych u psów mówi się wiele, ale nadal nie ma zgody wśród specjalistów. Niektórzy twierdzą, że psy potrzebują kontaktu z członkami swojego gatunku, ponieważ jest on naturalny i wynikający z etogramu psa.

Inni twierdzą, że psy ewoluowały do kontaktu z człowiekiem i wzbogacenie wewnątrzgatunkowe nie jest wymagane. Dodatkowo zaznacza się tu potencjalne zagrożenia wynikające z niepoprawnych kontaktów w myśl zasady “lepszy brak kontaktu niż zły kontakt”. Ostatecznie wzbogacanie wewnątrz gatunkowe może być przydatnym narzędziem terapii behawioralnej, jeślii dobierzemy je do indywidualnego przypadku. Wszystko zależy od poziomu socjalizacji psów, ich zachowania wobec siebie oraz stanu zdrowotnego i psychicznego zwierząt biorących udział w takim wzbogacaniu. Pamiętajmy również, że nie zawsze wymagany jest pełen kontakt. Często samo oglądanie innych psów lub kontakt z ich zapachem może być wystarczająco wzbogacającym doświadczeniem.

Natomiast na pewno trzeba się zgodzić, że wzbogacanie międzygatunkowe (z zaznaczeniem, że tym drugim gatunkiem jest człowiek) jest dla psów bardzo istotne. Psy potrzebują prawidłowego kontaktu z człowiekiem, a brak takiego kontaktu prowadzi do pojawienia się zachowań niepożądanych lub zaburzeń zachowania. Nie popełniajmy więc tego błędu, że zostawiamy starszego psa samego całymi dniami, ponieważ nie chcemy mu przeszkadzać. Bliskość opiekuna ma ogromne znaczenie terapeutyczne.

Jak realizować wzbogacanie nieożywione?

Wzbogacanie nieożywione realizujemy poprzez: przestrzeń fizyczną, odżywianie, zabawki oraz zmysły.

Wzbogacenie nieożywione możemy zrealizować na różne sposoby, a ostatecznie ogranicza nas wyłącznie nasza wyobraźnia. Przykładowo zabawki są przydatnym narzędziem do wzbogacania psiego środowiska. Utrzymywanie chęci do zabawy podczas dorosłego życia stanowi charakterystyczną cechę udomowionych psów. Nawet psi staruszek może być chętny do zabawy.

Warto jednak pamiętać, aby formę zabawy dostosować do możliwości fizycznych naszego psa. Przykładowo u starszego psiaka mającego problem ze stawami warto zastosować zabawki statyczne, które nie wymagają dynamicznych ruchów.

Dobrym pomysłem u psów geriatrycznych jest wzbogacanie zmysłowe, szczególnie poprzez stosowanie zabawek węchowych. Idealnie sprawdzą się tu maty węchowe, które nie tylko pomagają realizować zabawę umysłową, ale również nie wymagają od psa dynamicznych ruchów. Maty węchowe mogą być stosowane nawet u psów niewidomych lub niepełnosprawnych.

Dodatkowo warto zwrócić uwagę również na wzbogacanie dźwiękowe. Wykorzystanie muzyki, szczególnie spokojnej muzyki klasycznej może mieć działanie uspokajające. Podobnie wzbogacanie zapachowe może mieć miejsce jako wspomaganie terapii behawioralnej. U zwierząt, którym przedstawiono zapach lawendy odnotowano wzrost zachowań relaksacyjnych (np: dłuższy, spokojniejszy sen oraz zmniejszenie szczekania).

Rozdział 4: Opieka nad psim seniorem

Żywienie psa geriatrycznego

Psy geriatryczne mają inne potrzeby żywieniowe niż młode psy. Ich metabolizm spowalnia, a zapotrzebowanie na energię maleje. Ważne jest, aby karmić psa geriatrycznego karmą dostosowaną do jego wieku i potrzeb.

Wraz z wiekiem u psów występuje zwiększona tendencja do przybierania na wadze. Jest to związane zazwyczaj z dwoma czynnikami. Po pierwsze pies geriatryczny często ma mniej aktywności. Drugi czynnik to zmniejszone zapotrzebowanie kaloryczne starszego organizmu. Warto zmodyfikować plan żywieniowy w taki sposób, aby umożliwić psu utrzymanie prawidłowej wagi ciała.

Karma dla psów geriatrycznych powinna być:

• Wysokiej jakości: zawierająca łatwo przyswajalne białko i tłuszcze oraz niezbędne witaminy i minerały.
• Niskokaloryczna: zapobiegająca nadwadze i otyłości.
• Dostosowana do stanu zdrowia psa: uwzględniająca ewentualne choroby, takie jak cukrzyca czy choroby nerek.
• Smakowita i łatwa do gryzienia: dostosowana do ewentualnych problemów z uzębieniem.

Konieczne jest również pamiętanie o tym, aby dostarczać psu odpowiedniej ilości białka. Spośród wszystkich składników odżywczych to właśnie białko jest u psów najważniejsze.

Dawniej weterynarze i specjaliści rekomendowali zmniejszać ilość białka w diecie starszego psa. Związane to było z troską o nerki zwierzęcia. Jednak obecne rekomendacje wskazują na niekorzystny wpływ zmniejszenia białka na dobrostan psa. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której pies cierpi na zaburzenia czynności nerek.

Przyjmuje się, że co najmniej 25% dostarczanych w diecie kalorii powinno pochodzić z białka.

Psi senior – pielęgnacja

Psy geriatryczne wymagają regularnej pielęgnacji, która pomoże im utrzymać dobrą kondycję i zdrowie. Należy:

• Regularnie szczotkować sierść psa: usuwanie martwego włosa zapobiega kołtun
• Czyścić zęby psa: zapobiega chorobom przyzębia.
• Regularnie obcinać psu pazury: zapobiega dyskomfortu i bolesności podczas chodzenia.
• Kąpać psa w razie potrzeby: używać łagodnych szamponów i unikać częstych kąpieli, które mogą wysuszać skórę.
• Regularnie sprawdzać stan uszu i oczu psa: wczesne wykrycie infekcji lub stanów zapalnych.

Aktywność fizyczna i umysłowa psa geriatrycznego

Niestety często opiekunowie popełniają taki błąd, że psi senior ma całkowicie ograniczoną jakąkolwiek aktywność fizyczną w obawie przed kontuzjami. Psy geriatryczne nadal potrzebują regularnej aktywności fizycznej, aby utrzymać dobrą kondycję i zdrowie. Aktywność fizyczna powinna być jednak dostosowana do wieku i możliwości psa. Psy geriatryczne mogą nie być w stanie chodzić na długie spacery, jak za młodu. Należy jednak nadal zabierać je na spacery, ale krótsze i częstsze. Można również bawić się z psem w domu, na przykład rzucając mu piłkę lub aportując. Ważne jest, aby obserwować psa podczas aktywności i robić przerwy, gdy pies wydaje się zmęczony. Koniecznie dostosowujmy intensywność wszelkich zabaw do możliwości i stanu zdrowia psa.

Bardzo ważna jest również aktywność umysłowa, która ma kluczowe znaczenie w wieku geriatrycznym. Sprawny umysł stymuluje psa i pobudza do korzystania z tego najważniejszego narządu, jakim jest mózg. Zabawki edukacyjne, maty węchowe, ćwiczenia nosework i inne tego typy aktywności to doskonałe narzędzia wsparcia starszego psa.

Psi senior – opieka weterynaryjna

Psi senior powinien być regularnie badany przez weterynarza. Badania te mają na celu:

• Wczesne wykrycie chorób.
• Monitorowanie stanu zdrowia psa.
• Dostosowanie opieki do zmieniających się potrzeb psa.

Częstotliwość wizyt weterynaryjnych u psów geriatrycznych zależy od indywidualnego stanu zdrowia psa. Ogólnie zaleca się wizyty co 6 miesięcy, a w niektórych przypadkach nawet częściej. W dużej mierze właśnie od opieki weterynaryjnej będzie zależał komfort fizyczny życia naszego psa.

Podsumowanie

Psi senior to wyjątkowy pies, który wymaga od opiekunów i specjalistów odpowiedniego, indywidualnie dobranego podejścia. Wzrost populacji psów geriatrycznych stawia przed behawiorystami i zoopsychologami nowe wyzwania. Z jednej strony obserwuje się wzrost liczby psów seniorów, z drugiej strony opiekunowie coraz częściej szukają profesjonalnej pomocy w radzeniu sobie z problemami behawioralnymi swoich podopiecznych. Behawioryści i weterynarze, ze względu na swoje doświadczenie i wiedzę, odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu psom geriatrycznym komfortu i godnego życia w jesieni życia.

Jednak trzeba również pamiętać, że to głownie od opiekunów zależy jaką jakość życia ostatecznie będzie miał psi senior. To właśnie na opiekunach spoczywa największy obowiązek prawidłowego podejścia do starszego psa. Przykładowo warto zatroszczyć się, aby psi senior miał zapewnioną odpowiednią ilość snu. Polecam przeczytać ten  artykuł o tym ile powinien spać pies.

Rola behawiorystów i zoopsychologów w opiece nad psami geriatrycznymi Behawioryści i zoopsycholodzy posiadają specjalistyczną wiedzę na temat behawioru psów, co czyni ich idealnymi kandydatami do udzielania pomocy opiekunom psów geriatrycznych.

Specjaliści ci mogą:

• Zdiagnozować problem behawioralny: przeprowadzić szczegółowy wywiad z opiekunem i obserwację psa, aby określić przyczynę problemu.
• Opracować plan terapii behawioralnej: dostosowany do indywidualnych potrzeb psa i uwzględniający jego stan zdrowia.
• Stosować odpowiednie techniki terapii: takie jak modyfikacja behawioru, terapia poznawczo-behawioralna lub farmakoterapia.
• Współpracować z opiekunami: edukować ich na temat specyfiki psów geriatrycznych i sposobów radzenia sobie z problemami behawioralnymi.

Podsumowując, psy geriatryczne stanowią coraz liczniejszą grupę w populacji psów, a opiekunowie, behawioryści i weterynarze odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu im komfortu i godnego życia. Dzięki zrozumieniu specyficznych potrzeb psów geriatrycznych, stosowaniu odpowiednich metod terapii behawioralnej oraz współpracy z opiekunami, behawioryści i zoopsychologowie mogą pomóc psom seniorom cieszyć się spokojną i szczęśliwą jesienią życia.