Jak wybrać behawiorystę dla psa? I kto to w ogóle jest ten ”behawiorysta”? To z pozoru łatwy temat, który często się znacząco upraszcza. W sensie rozumiecie – piesek ma problem to weź go do behawiorysty, a on pomoże. A jak wybrać? Bardzo łatwo – wybierz doświadczonego fachowca, czy cokolwiek tam teraz się wciska ludziom w internecie.

Prawda jest jednak taka, że zły behawiorysta może skutecznie zniszczyć nam psa, a w naszym kraju nie ma absolutnie żadnych przyjętych standardów, więc obecnie trwa piękna samowolka. Samowolka, która w wielu przypadkach bazuje na własnych teoriach i intuicji, zamiast na jakichkolwiek badaniach i sprawdzonej metodyce.

Temat bardzo trudny, ale zrobię co mogę, aby wytłumaczyć problem jak najlepiej potrafię. Będę bazował na własnej wiedzy i doświadczeniach, a także na obserwacji trendów. Jeżeli przeczyta to jakiś behawiorysta i nie zgadza się z moimi założeniami to jak najbardziej zapraszam do dyskusji.

Uwaga: tekst jest pisany (jak zawsze zresztą) na podstawie moich doświadczeń. Niestety wyszło jak wyszło, ale moje doświadczenia z behawiorystami są raczej negatywne, ponieważ miałem nieprzyjemność współpracować z kilkoma osobami, które nie tylko nie pomogły z naszymi problemami, ale wręcz je pogłębiły. Trudno mi więc być w 100% obiektywny pisząc o specjalistach, więc zakładam, że wpis może wypaść bardziej negatywny niż planuję. Blog jednak miał być o naszych doświadczeniach, a głównym przekazem ma być ”uczcie się na naszych błędach”. Także myślę, że z takich przemyśleń można wynieść coś wartościowego dla siebie.

Kim jest behawiorysta psa?

Zaczynamy od trudnych rzeczy, bo już sama klasyfikacja ”behawiorysty” nie jest łatwa. Generalnie najlepiej byłoby określić mianem behawiorysty kogoś, kto praktykuje dziedzinę psychologii nazywany behawioryzmem. Behawioryzm rozwinął się na początku 20 wieku. Głównym założeniem było promowanie naukowych badań nad zachowaniem ludzi i zwierząt. Niejako poprzez odrzucenie subiektywnych stanów wewnętrznych, a skupieniu się na obserwowalnych efektach.

Wielu może kojarzyć eksperyment, w którym psu podawano jedzenie i jednocześnie dzwoniono dzwonkiem. Po jakimś czasie zaprzestano podawania jedzenia, a jedynie dzwoniono, a w efekcie pies zaczynał się ślinić nawet bez pokarmu. To właśnie jest wczesny behawioryzm. Wskazanie, że nasze zachowanie można kontrolować, a nawet nim manipulować. Aspekty naszego zachowania warunkowane są przez otoczenie.

Serdecznie zachęcam do poczytania o tym więcej, bo to bardzo ciekawy temat (psychologia i behawioryzm w ogóle). Generalnie moje zrozumienie tematu jest takie, że w uproszczeniu behawioryzm to psychologia zachowania. Dlaczego robimy to, co robimy – jak się uczymy, jak reagujemy i skąd się to wszystko bierze. I jednocześnie jak możemy wpływać na nasze zachowania, kontrolować je i zmieniać.

W związku z tym psi behawiorysta powinien być specjalistą od psiego zachowania. Powinien rozumieć procesy, które są przyczynami konkretnych problemów i powinien wiedzieć jak można pomóc psu je rozwiązać. Psi behawiorysta nazywany jest również czasami psim psychologiem i tak powinno się moim zdaniem myśleć o tym typie specjalizacji. Zakres pracy behawiorysty jest naprawdę szeroki. Od prostych spraw jak nauka nowych poleceń (siad, leżeć itd.), aż po naprawdę skomplikowane problemy jak ustabilizowanie zachowań psa po wieloletnim przebywaniu w odosobnieniu w kojcu.

Behawiorysta psa – dlaczego warto skorzystać?

Jesteś początkującym opiekunem psa – świetna sprawa. Żyjesz sobie ze szczeniakiem, coś tam się bawicie i nagle szczeniak ”dziabnął” Cię w rękę. Nie ma problemu, bo w końcu to szczeniak. Jednak kolejnego dnia maluch gryzie Cię w nogę, a potem ciągnie za spodnie. Kolejnego dnia na Ciebie skacze i tak dalej. Ogólnie pies robi coś, co się Tobie nie podoba i chciałbyś to zmienić.

W skrócie: szczeniak przejawia zachowanie, którego nie chcesz. I właśnie w takim problemie powinien pomóc dobry behawiorysta dla psa.

Ogólnie nie da się ukryć, że dawno, dawno temu (w sensie jakieś kilka lat temu) to takie zachowania naprawiało się własnoręcznie. Albo raczej własnym kapciem, kijem, gazetą czy cokolwiek tam się miało w zasięgu ręki. Ujmując to prosto – psa się biło, aby wyeliminować złe zachowanie. Naturalnie obecnie takie rozwiązania nie są mile widziane. Jesteśmy cywilizowanymi ludźmi, staramy się rozumieć problem i rozwiązywać go pokojowo, a nie lać psa, aż zrozumie.

Wiele osób coś tam marudzi pod nosem, że ”bezstresowe wychowanie się rzuciło wszystkim” i ogólnie jak najbardziej się zgodzę, że kiedyś było trochę inaczej. Czasy się jednak zmieniają, ludzie mają większą świadomość. Można się obrażać, ale tak już jest z tym światem. Kiedyś pracowało się na polu, teraz na komputerach. Future is now old man :)

Wróćmy jednak do tego, dlaczego warto wybrać behawiorystę dla psa. W skrócie dlatego, że teoretycznie taki specjalista powinien potrafić szybciej zrozumieć przyczyny problemu i zaproponować nam najlepsze zmiany, które pomogą nam go rozwiązać.

Naturalnie możemy próbować zrobić to sami. Jednak taki przykład: pies ciągnie na smyczy. Opiekun denerwuje się na psa, bo żadne szkolenie nie pomaga. Behawiorysta może jednak zauważyć, że pies ciągnie ponieważ jest ciągle pobudzony i nakręcony, dlatego potrzebne są zmiany w aktywnościach w trakcie dnia. Problem można rozwiązać samodzielnie, ale nie każdy ma czas i chęci wdrażać się w psią psychikę. 

Natomiast z mojej perspektywy to nie tylko kwestia skuteczności, ale ogólnie podejścia do wychowania psa. Szkolenia są dobre i w ogóle, ale zrozumienie podstaw zachowania psa daje wiele korzyści. Dzięki temu nie musimy się z psem ”siłować” i zmuszać go do czegoś, a możemy stosować we wspólnym życiu kompromis i takie rozwiązania, które dla psa są korzystne oraz przyjemne.

Z tego powodu nie tylko warto korzystać z usług behawiorystów, ale przede wszystkim warto samemu zainteresować się tematem psiego behawioru. Dzięki temu możemy sami lepiej zrozumieć zachowanie swojego przyjaciela.

Uwaga na fiksację behawiorystyczną

Jednak trzeba też uważać, żeby nie przesadzić. Fiksacja psim behawiorem doprowadzona do ekstremum to naprawdę nic dobrego. Nagle każdy, nawet najmniejszy ruch psa zaczyna być sygnałem, który trzeba zrozumieć i sklasyfikować.

Prowadzi to do sytuacji, gdzie zauważenie jakiegokolwiek zdjęcia oblizującego się psa to oznaka dyskomfortu lub strachu, bo gdzieś tam przeczytaliśmy o sygnałach uspokajających.

Zrozumienie psiego zachowania jest super, ale trzeba też znać umiar. Dobry behawiorysta wie, które sygnały są istotne, a które są przypadkowe. Nie powinniśmy wszędzie doszukiwać się drugiego dnia, ponieważ wtedy całe nasze życie z psem będzie niekończącą się analizą.

Jak wybrać behawiorystę dla psa?

Ok, wszystko jest ”nice and dandy”, behawioryzm jest super i być może jest kluczem do szczęśliwego życia ze swoim psem. Wszystko wskazuje na to, że trzeba pędzić do specjalisty? Niestety, nie ma tak łatwo.

Z mojej perspektywy jest ogromny problem, jeśli chodzi o psich behawiorystów. Przede wszystkim trzeba wiedzieć, że nie ma absolutnie żadnych wymaganych kwalifikacji lub pozwoleń, aby wykonywać ten zawód. Moim zdaniem to absurd.

Psy są piękne, kochane i w ogóle najlepsze. Jednak są też silne. Duży owczarek niemiecki bez problemu zrobi dorosłemu człowiekowi krzywdę. W związku z tym dla społeczeństwa lepiej, jeśli owczarki niemieckie są spokojne i łagodne. W końcu nikt nie chce buntu sfrustrowanych owczarków-morderców biegających po ulicach.

Jednak wychowywać cudze psy zawodowo może każdy bez problemu. Wystarczy założyć firmę, zrobić ładną stronę internetową, może jakiegoś instagrama i można zaczynać. Bez realnej wiedzy i doświadczenia, a bazując jedynie na własnych teoriach. W związku z tym można znaleźć mnóstwo behawiorystów, którzy do tej pory wychowywali wyłącznie swoje psy, ewentualnie psy rodziny i znajomych.

Niestety przeczytanie kilku książek nie wystarczy, aby móc skutecznie wychowywać cudze psy. Każda rasa jest inna, a nawet każdy pies ma indywidualne cechy. Nie da się więc odpowiedzialnie szkolić psów bez odpowiedniego zaplecza wiedzy i doświadczenia. Wielu ”specjalistów” nie chce poświęcać czasu na zdobywanie tego zaplecza i dlatego wybiera drogę na skróty. Niestety jest nią uczenie się na psach swoich klientów.

Powiem szczerze z doświadczenia: sami mieliśmy problemy z Legion i radziliśmy się wielu behawiorystów. Nie znaliśmy się na tym, więc po prostu ufaliśmy. Doradzano nam chodzenie z nią na spotkania z innymi psami (żeby nauczyła się kontaktu), mnóstwo aktywności fizycznych (to owczarek, więc musi), polecano nam tzw. ”mijanki” i inne tego typu zajęcia.

Po latach patrzę jakie stanowiska prezentują osoby, które wcześniej nieskutecznie doradzały nam i oczywiście teraz jest ogromna zmiana. ”Behawioryści”, którzy wcześniej przekonywali nas, że najlepszą metodą jest uczęszczanie na psie spotkania teraz są zagorzałymi przeciwnikami wychowywania swojego psa przy pomocy innych psiaków, a nakazują skupienie się na własnej relacji.

Osoby, które wcześniej pokazywały uczenie ”chodzenia na smyczy” poprzez szarpanie psa, teraz głośno mówią o konieczności delikatnego podejścia, które nie zawiera przymuszania.

Ja się ogromnie cieszę, że specjaliści zmieniają podejście na lepsze, ale czemu dojście do takich wniosków było kosztem mojego psa? Dlaczego płaciłem za nieskuteczne rady i poświęcałem czas na niepotrzebne szkolenia? Niestety tak to często wygląda, dlatego trzeba bardzo uważać.

No dobra, ale jak wybrać tego behawiorystę?

Moim zdaniem przede wszystkim warto zwrócić uwagę na 3 aspekty.

Doświadczenie z rasą

To jest najważniejsze, bo każda rasa jest inna. Jeżeli mamy owczarka niemieckiego to potrzebujemy behawiorysty, który przepracował z wieloma owczarkami. Jeśli mamy psa północnego to potrzebujemy kogoś, kto specjalizuje się w takich rasach. Przykładowo pamiętam, że kiedyś opublikowałem filmik jak Levi i Lempo się bawią. Skomentował behawiorysta, że jeden pies męczy drugiego i jest mu niekomfortowo, a ja powinienem to przerwać. Przyszedł drugi, który ma doświadczenie z rasami północnymi i zgodnie z prawdą stwierdził, że te rasy tak się właśnie bawią.

Husky, malamuty i samoyedy są ostrzejsze w zabawie ze sobą, dużo po sobie skaczą i uprawiają psie zapasy. Ich zabawy wyglądają inaczej niż takiego owczarka niemieckiego i trzeba wziąć ten temperament pod uwagę podczas pracy z takimi psami.

Doświadczenie z konkretnym problemem potwierdzone rekomendacjami

Praca behawiorysty jest bardzo szeroka w swoim zakresie, a każdy opiekun ma inny problem. Agresja to coś innego niż kłopoty z lękami. Chyba, że agresja wynika z lęków :) Z tego powodu ważne jest, żeby znaleźć specjalistę, który będzie potrafił nam pomóc. Całkowicie inne metody stosuje się przy frustracji, a inne przy problemach z odpoczywaniem.

Przykładowo my popełniliśmy ten błąd, że nie sprawdziliśmy doświadczenia w zakresie naszego problemu. Behawiorysta nie dostosował więc metody pod nasze kłopoty, a stwierdził, że tradycyjne zajęcia nam pomogą i namówił nas na ”mijanki”. Oczywiście to nie pomogło, a nawet zaszkodziło.

Jednocześnie trzeba być ostrożnym jeśli chodzi o zaufanie. Nawet jeśli behawiorysta zaręcza, że ma doświadczenie z danym problemem i ”na pewno sobie poradzi” to poprośmy o rekomendacje, czyli namiary na zadowolonych klientów. Dobry specjalista z łatwością powinien nam takie coś udostępnić. My wtedy możemy wypytać o problem i czy rzeczywiście udało się go rozwiązać.

Metody, które nam również pasują

To trudny element. Każdy specjalista ma swoje metody, ale nie wszystkie mogą nam się podobać, dlatego też często musimy zdać się na własną intuicję. Ja niestety przez brak doświadczenia nie potrafiłem odmówić behawioryście i zgadzałem się na zastosowane metody.

Przykładowo na samym początku na psim przedszkolu pokazywano nam metodę na naukę chodzenia na smyczy. Polegała ona na tym, że szło się szybko, a jak szczeniak próbował iść w inną stronę to powinno się szarpnąć smycz, aby zmusić malucha do pójścia za opiekunem. Jak behawiorysta to pokazał to wydało mi się zbyt mocne i niekomfortowe dla psa. Zapytałem o to, ale w odpowiedzi otrzymałem zapewnienie, że tak się robi.

Niektórzy behawioryści nawet mają specjalną metodę na osoby, które nie czują się dobrze z zastosowanymi metodami – przykładowo delikatnie poniżając kursanta. Pamiętam, że na innym szkoleniu kazano mi przycisnąć smycz do ziemi nogą, aby zmusić psa do położenia się. Nie chciałem tego zrobić, więc powiedziano coś w stylu ”no z takim nastawieniem to nic dziwnego, że pies nie słucha”. Ma to na celu przekierowanie uwagi na poczucie winy opiekuna, zamiast na zasadność metody szkoleniowej. Dobry behawiorysta powinien potrafić merytorycznie wyjaśnić swoje metody zamiast wypominać coś opiekunowi.

Ja wiem, że początkującemu opiekunowi brak doświadczenia i pewności siebie, aby bronić swoich przekonań. Wiele osób ma zresztą wyrzuty sumienia i rzeczywiście boi się, że sami ”zepsuli” psa. Warto jednak trochę sobie zaufać i nie korzystać z usług behawiorysty, którego metody nam nie pasują.

Co musi umieć behawiorysta?

Jak ktoś mógł zauważyć nie wymieniłem żadnych koniecznych kursów lub certyfikatów. Moim zdaniem obecnie nie ma żadnych norm lub standardów, które sprawiałyby, że taki dokument jest konieczny. Można nie zgadzać się z polityką Związku Kynologicznego w Polsce, ale jedno trzeba przyznać – ten związek ma ogarniętą organizację szkoleń. Szkoda tylko, że zazwyczaj są to metody przestarzałe. Tak przynajmniej ja to odbierałem jak brałem udział w szkoleniu związkowego specjalisty.

Tutaj taka uwaga: chwalę metodę organizacyjną ZKwP, jeśli chodzi o szkolenia, ale nie chwalę samych szkoleń. Nie wiem jaki poziom obecnie reprezentują i jakie stosują metody. Jak ja chodziłem z Legion to były to metody w 100% awersyjne – z przymuszaniem psa do siadów/leżenia, wymaganiem bezwzględnego posłuszeństwa oraz szarpaniem na smyczy włącznie. Także, żebyśmy się dobrze zrozumieli – podaję przykład dobrej organizacji szkoleń certyfikacji szkoleniowców. NIE chwalę samych metod szkoleniowych i NIE zachęcam do korzystania z oferty szkoleniowej ZKwP, ponieważ nie wiem jak w tej chwili to u nich wygląda.

Jeśli ktoś chce być szkoleniowcem związkowym to musi przejść praktyki u boku innego, uznanego szkoleniowca (z tego co pamiętam trwają one aż 2 lata). Trzeba poświęcić czas i zdobyć doświadczenie, a finalnie zdać egzamin. O ile same metody szkoleniowe mogą nie być idealne tak sama procedura jest moim zdaniem bardzo dobra. Kandydat na szkoleniowca przez czas praktyk będzie miał okazję obserwować pracę z setkami psów, co daje podstawy to kontynuowania potem samodzielnych kursów.

Tradycyjne kursy dla behawiorystów niestety zazwyczaj trwają kilka zjazdów, a zajęcia praktyczne odbywają się z własnym psem. Może to być fajne, aby jakiś specjalista mógł zdobyć kolejny papierek do swojego portfolio albo pozwoli poznać jakieś nowsze techniki. Na pewno jednak nie da podstaw to samodzielnej pracy.

Oczywiście nie jestem behawiorystą i nie znam pełnej oferty szkoleń na rynku. Staram się jednak sprawdzać jak to wygląda i nie widziałem jeszcze kursu, który zapewniałby odpowiednie zaplecze do pracy z wieloma psami. Jestem jednak opiekunem własnych psów i na podstawie własnych doświadczeń mogę przewidzieć czego oczekiwałbym od profesjonalisty, od którego zależałoby wychowanie psa. I numerem jeden będzie właśnie przepracowanie tysięcy problemów z tysiącami różnych psów. Żadne książki, filmy instruktażowe, webinary online lub teoretyczne kursy tego nie zastąpią niestety.

Osobiście szybciej zaufałbym komuś, kto po prostu może poprzeć swoje doświadczenie rzeczywistymi przypadkami psów, którym udało się pomóc niż tysiącom certyfikatów i dyplomów.

Mój pies ma problem – co robić?

Jak wybrać behawiorystę dla psa? Jeśli masz problem to przede wszystkim szukaj osoby, która ma największe doświadczenie, ale jednocześnie stosuje pasujące nam metody. Gdyby patrzeć wyłącznie na doświadczenie to najlepszymi behawiorystami byłyby osoby pracujące w zawodzie najwięcej lat. Jednak dobrze wiemy, że trendy się zmieniają. Jeszcze kilka lat temu metody awersyjne (karanie i przymuszanie) były normą. Obecnie ”modne” są metody stricte pozytywne, gdzie skupiamy się na nagradzaniu psa.

Trudna sprawa, jeśli mam być szczery. Nie jest łatwo znaleźć dobrego behawiorystę dla psa. Wiem, że wiele osób ma jakieś problemy z psem i potrzebuje pomocy. Mnóstwo osób do mnie pisze – mają od prostych po bardzo skomplikowane kłopoty z psem. Wybrać behawiorystę dla psa nie jest łatwo, ale porady online nie są moim zdaniem dobrym wyborem. Bez zobaczenia psa niemożliwe jest poznać przyczyny problemu, a tym bardziej dobrać skuteczne rozwiązanie.

Moje zdanie jest takie, że jeśli mamy naprawdę trudny problem, a chcemy psu pomóc to postarajmy się znaleźć najlepszego możliwego behawiorystę. Przez najlepszego mam na myśli takiego jak opisanego w tym wpisie – doświadczonego z wieloma psami, ale przede wszystkim z podobnym rasą lub temperamentem do naszego. Jednocześnie stosującego metody, które nam pasują. Bo pamiętajmy, że wspólna praca z psem ma być również komfortowa dla opiekuna.

Z drugiej strony naprawdę zachęcam do samodzielnego radzenia sobie z prostymi problemami. O ile pomoc behawiorysty to szybki sposób, tak szukanie rozwiązań na własną rękę da nam bardzo dużo przydatnej wiedzy. Wiedzy, która pomoże nam również w przyszłości. Czytaj w internecie, wertuj książki, próbuj kursów online i spróbuj znaleźć osoby, które miały podobny problem co Ty. To wszystko pomoże, a naprawdę wiele problemów można rozwiązać prosto. Bo większość takich problemów jest spowodowana jakimiś drobnymi brakami w komunikacji. Opiekun coś źle pokazał, pies źle zrozumiał i jest kłopot. Kłopot, który można rozwiązać, jeśli zrozumiemy jego przyczynę.

Jednak jedna ogromna uwaga ode mnie – jak czytamy te książki i oglądamy kursy online to nigdy nie bierzmy wszystkiego za pewnik. Myślmy samodzielnie i weryfikujmy wiedzę. Nie czepiajmy się jednej metody i zawsze bądźmy otwarci na inne rozwiązania.

Życzę wszystkim powodzenia w pracy z psem. Pamiętajmy, że problemy zawsze mogą się pojawić i zawsze jest coś, co można poprawić w relacji z psem. Nie martwmy się jednak, bo można sobie poradzić, jeśli tego chcemy.